Çalışanlar İçin Zorunlu Bireysel Emeklilik Yasası Nedir?
Çalışanlar için zorunlu bireysel emeklilik yasası nedir? Bu yasa kabul edildi mi? Bireysel emeklilik yasası ile ilgili merak edilenlerin ve sorulan soruların yanıtları yazımızın devamında yer almaktadır.
Zorunlu bireysel emeklilik sisteminde cayma hakkı var mı, otomatik sisteme giren bireysel emeklilik sisteminde ki koşullar nelerdir? Çalışanların en çok merak ettiklerinin ayrıntıları başlıklar altında yazımızın devamında.
Anayasada öngörülen sosyal devlet ilkesi, Bireysel Emeklilik Sisteminin güçlendirilmesi suretiyle, daha bir anlam kazanmıştır. Türk vatandaşı olup, kırk beş yaşını doldurmamış olanlardan çalışmaya başlayanlar; işverenin 6730 sayılı Yasa ile değişik 28/03/2001 tarihli ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu (Kısaca Kanun) hükümlerine göre düzenlediği bir emeklilik sözleşmesiyle emeklilik planına dahil edilir (Ek Madde 2).
Kanunda öngörülen Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sisteminde (BES); bu oluşuma çalışanın katılımı doğrudan (otomatik) ve cayma hakkı ile katkı payı ödemesine ara verme ise isteğe bağlı kılınmıştır.
Buna göre;
a) BESe katılım
İşveren; çalışanını, düzenleyeceği bir emeklilik sözleşmesiyle, otomatik katılım için emeklilik planı düzenleme konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarlığınca belirlenen şirketlerden birinin sunacağı emeklilik planına dahil edilir.
b) Cayma hakkı
Çalışan, emeklilik planına dahil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi izleyen iki ay içinde emeklilik sözleşmesinden cayabilir. Cayma halinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte on iş günü içinde çalışana iade edilir. Müsteşarlıkça belirlenen şirket, cayma süresince ödenen katkı paylarının değer kaybetmemesini sağlayacak şekilde fon yönetiminden sorumludur.
c) Katkı payı ödemesine ara verme
BESe katılan çalışan, hem bu sistemde kalmak ister hem de cayma hakkını kullanmamakla birlikte, Müsteşarlıkça belirlenen bazı hallerde katkı payı ödemesine ara verilmesini de talep edebilir. Bu durumda, sistem içinde yer alan çalışanından katkı payı alınması askıya alınır.
d) Sistemden ayrılma
Çalışan, cayma süresinin bitiminden sonra, dilediği zaman emeklilik sözleşmesini sona erdirerek, sistemden ayrılabilir.
Hakkında emeklilik sözleşmesi bulunan çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde böylesi bir BES kapsamında bir emeklilik planı var ise; çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılır. Yeni işyerinde emeklilik planının bulunmaması halinde çalışan, talep ederse önceki işyerinde düzenlenmiş sözleşme kapsamında katkı payı ödemeye devam edebilir. Aksine olarak, çalışan talep etmezse, söz konusu emeklilik sözleşmesi sona erdirilir. Ancak, çalışan bu yöndeki talebini, işyeri değişikliğini izleyen ayın sonuna kadar şirkete bildirmek zorundadır.
45 yaş altı ücret karşılığı çalışanlar, iş verenleri aracılığıyla otomatik olarak bir emeklilik planına dahil olacak.
Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Tasarıya göre, Türk vatandaşı olup 45 yaşını doldurmamış olanlardan ücret karşılığı çalışanlar, işverenin, kanun hükümlerine göre düzenlediği bir emeklilik sözleşmesiyle emeklilik planına dahil edilecek.
İşveren, çalışanını ancak otomatik katılım için emeklilik planı düzenleme konusunda Hazine Müsteşarlığınca uygun görülen bir şirketin sunacağı emeklilik planına dahil edebilecek.
Bakanlar Kurulu, bu madde uyarınca emeklilik planına dahil edilecek işyerleri ile çalışanları ve bu kapsamdaki uygulama esaslarını belirlemeye yetkili olacak.
Çalışanın katkı payı, prime esas kazancının yüzde 3’üne karşılık gelen tutar olacak. Bu oranı iki katına kadar artırmaya, yüzde 1’e kadar azaltmaya veya katkı payına maktu limit getirmeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak.
Bu tutar, en geç çalışanın ücretinin ödeme gününü takip eden işgünü, işveren tarafından şirkete aktarılacak. İşveren, katkı payını zamanında şirkete aktarmaz veya geç aktarırsa, çalışanın birikiminde oluşan parasal kayıptan sorumlu olacak.
Çalışan, otomatik katılıma ilişkin emeklilik sözleşmesinde belirlenen tutardan daha yüksek bir tutarda kesinti yapılmasını işverenden talep edebilecek.
-Cayma hakkı
Çalışan, emeklilik planına dahil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi müteakip 2 ay içinde sözleşmeden cayabilecek. Cayma halinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte 10 işgünü içinde çalışana iade edilecek.
Şirket, cayma süresince ödenen katkı paylarının değer kaybetmemesini sağlayacak şekilde fon yönetiminden sorumlu olacak.
Cayma hakkını kullanmayan çalışan, belirlenecek hallerde katkı payı ödemesine ara verilmesini talep edebilecek.
Bu madde kapsamında bir emeklilik sözleşmesi bulunan çalışanın işyerinin değişmesi halinde, yeni işyerinde bu madde kapsamında bir emeklilik planı varsa, çalışanın birikimi ve sistemde kazandığı emekliliğe esas süresi yeni işyerindeki emeklilik sözleşmesine aktarılacak.
Yeni işyerinde emeklilik planının bulunmaması halinde çalışan, talep ederse önceki işyerinde düzenlenmiş sözleşme kapsamında katkı payı ödemeye devam edebilecek; talep etmezse emeklilik sözleşmesi sonlandırılacak.
-Bin TL ilave katkı
Çalışan adına bireysel emeklilik hesabına ödenen katkı payları üzerinden devlet katkısı sağlanacak.
Çalışanın cayma hakkını kullanmaması halinde, sisteme girişte bir defaya mahsus olmak üzere, bin TL ilave devlet katkısı sağlanacak. Bakanlar Kurulu, bu tutarı yarısına kadar artırmaya veya yarısına kadar azaltmaya yetkili olacak.
Emeklilik hakkının kullanılması halinde, hesabında bulunan birikimi en az 10 yıllık, yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden çalışana, birikiminin yüzde 5’i karşılığı ek devlet katkısı ödemesi yapılacak.
Çalışan katkı payının takip ve tahsil sorumluluğu şirkete ait olacak.
Şirketlerce, fon işletim gideri kesintisi dışında başka bir kesinti yapılamayacak.
İşverenin yükümlülüklerine ve yürürlüğe konulan düzenlemelere uymaması halinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 100 TL idari para cezası uygulanacak.
Düzenleme, 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe girecek.
Bireylerin fon tercihlerini risk iştahları belirleyecek. Fonlar katılımcıların risk profiline göre sınıflandırılacak. NN Hayat ve Emeklilik CEO’su Frank Eijsink, müşterilerin çoğunun doğru varlık dağılımını belirlemede zorlandıklarını kaydederek otomatik katılım kapsamında yatırımcıların risk iştahına göre 4 ya da 5 fon arasında seçim yapacağını söyledi.
SEÇİM YAPMAK İSTEMEYENE STANDART FON
Anadolu Hayat Genel Müdürü Uğur Erkan ise seçim yapmak istemeyen katılımcılar için bir tane standart fon olacağını ve baştan tüm katılımcıların bu fona dahil edileceğini, akabinde seçme şansı tanınacağını ifade etti.
Mevcut yapıda pek çok fon çeşitliliği olduğuna dikkat çeken Erkan, “Bu fonların seçiminde biraz zorlanılması normal. İnsanların yüzde 90 itibariyle ilk girdikleri fonda kaldığını görüyoruz. Mevcut fonlarda da böyle bir tasnif olabilir. Mevcut fonlarımız da belirli risk gruplarına göre sınıflanıp daha basit hale getirilebilir. Faizli faizsiz ayrımı mutlaka olacak. Çünkü bu konuda hassasiyeti olan katılımcılara hizmet etmek lazım. Mevcut yapıda da faizsiz fonlarımız var.” diye konuştu.
DEVLET KATKISI AYRI TAKİP EDİLECEK
Yeni sistemde devlet katkısı katkı payı ödemelerinden ayrı olarak takip edilecek ve kişisel fon karmasından ayrı olarak yatırıma yönlendirilecek.
Erkan’a göre katılımcı açısından kaydi olması ve doğrudan yatırılması arasında bir fark olmayacak. Hakettiği kadar devlet katkısını daima almış olacak, hesabında bunları izleyebilecek.
Devlet katkısının değerlenmesi açısından net bir alt mevzuat henüz yok fakat enflasyonla güncellenebileceği belirtiliyor.
YÜZDE 25 DEVLET KATKISINA EKSTRA KATKI
Avivasa Emeklilik ve Hayat Genel Müdürü Meral Eredenk ise devletin sağladığı avantajları şöyle açıklıyor: “Hepimiz maaşımızın yüzde 3’ünü artık tasarruf etmeye başlayacağız. Tasarrufların artmasına neden olacak. Bireysel emekliliğin sonunda daha rahat emeklilik dönemi geçirmemizi sağlayacak. Devletin sağladığı çok ciddi avantajlar var. Normal bireysel emeklilik sisteminde yüzde 25 olan devlet katkısı burada ekstra bir katkı olarak devam ediyor olacak. Onun üzerine de her giren birey için 2 aylık geçici karar süresinin üzerine devam ettiği zaman 1000 TL devlet ekstra katkı sağlayacak.”
MAAŞ ALMA HAKKI
Katılım Emeklilik Fon Yönetim Müdürü Fatih Bozkurt ise, kullanıcıların 56 yaşını doldurup en az 10 yıl sistemde kaldıkları durumda maaş alma hakkına sahip olacaklarını ayrıca yine mevcut sisteme getirilen ekstra bir yeni hak olarak da emeklilik hakkı kazandıklarında sistemden çıkmayıp ve bu sistemde kalmayı taahüt etmeleri durumda o güne kadar elde ettikleri toplam birikimin yüzde 5’i tutarında ekstra bir devlet katkısının katılımcılara sunulacağını söylüyor.